Lập di chúc là một hành vi pháp lý đơn giản nhưng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, giúp cá nhân chủ động phân chia tài sản, ngăn ngừa tranh chấp trong gia đình và đảm bảo quyền lợi cho người thừa kế theo đúng ý chí của mình. Tuy nhiên, thực tế cho thấy rất nhiều người ngại lập di chúc hoặc lập không đúng quy định pháp luật, dẫn đến di chúc vô hiệu, tranh chấp phát sinh sau khi qua đời.
Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ ai nên lập di chúc, những điều kiện để di chúc hợp pháp, các bước lập đúng luật, và các sai lầm phổ biến cần tránh.
1. Ai nên lập di chúc?
Theo quy định tại Điều 624 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.
Không có giới hạn nghề nghiệp cố định cho việc lập di chúc, nhưng trên thực tế, những trường hợp sau đây nên chủ động lập di chúc:
- Người có tài sản riêng như nhà đất, cổ phần, sổ tiết kiệm
- Người muốn phân chia cụ thể tài sản, tránh phát sinh tranh chấp giữa những người thừa kế sau khi mất
- Gia đình có nhiều con, có con riêng hoặc hoàn cảnh hôn nhân phức tạp
- Người sống độc thân, không có người thân thích gần gũi
- Người đang đi định cư, công tác dài hạn ở nước ngoài hoặc có nguy cơ về sức khỏe
- Người muốn để lại tài sản cho người ngoài gia đình, tổ chức từ thiện…
Lập di chúc không chỉ là quyền định đoạt tài sản mà còn là cách chủ động ngăn ngừa tranh chấp, bảo vệ mối quan hệ trong gia đình sau khi người lập qua đời.
2. Điều kiện để di chúc hợp pháp
Một di chúc hợp pháp cần đáp ứng các điều kiện quy định tại Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, bao gồm:
- Người lập có năng lực hành vi dân sự đầy đủ tại thời điểm lập di chúc
- Việc lập di chúc phải được thực hiện tự nguyện, không bị lừa dối, cưỡng ép
- Nội dung không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội
- Hình thức phù hợp quy định pháp luật: có thể là di chúc miệng (trong trường hợp cấp bách) hoặc văn bản (có hoặc không có công chứng/chứng thực)
Với di chúc bằng miệng, luật yêu cầu phải có ít nhất hai người làm chứng và được ghi chép, xác nhận lại bằng văn bản trong vòng 5 ngày làm việc.
3. Các bước lập di chúc đúng luật
Bước 1: Xác định rõ tài sản và người thừa kế
Người lập di chúc cần xác định tài sản sẽ để lại (đất đai, tiền, cổ phần…), đồng thời liệt kê rõ người được hưởng và phần được hưởng.
Bước 2: Soạn thảo nội dung di chúc
Một bản di chúc hợp lệ cần nêu đầy đủ:
- Thông tin người lập
- Danh sách tài sản
- Thông tin người thừa kế, phần phân chia
- Các điều kiện kèm theo (nếu có)
- Ngày tháng, chữ ký hoặc điểm chỉ
Bước 3: Lựa chọn hình thức di chúc
Việc lựa chọn hình thức di chúc có vai trò rất quan trọng, di chúc có thể lập bằng văn bản (nên có người làm chứng hoặc công chứng) hoặc bằng miệng trong trường hợp đặc biệt. Cần nắm rõ các hình thức lập di chúc cho phù hợp quy định pháp luật, tránh ảnh hưởng hiệu lực di chúc về sau.
Bước 4: Bảo quản di chúc
Người lập có thể tự giữ, gửi người thân tin cậy, hoặc để đảm bảo an toàn nên gửi giữ tại văn phòng công chứng hoặc văn phòng luật sư và nhờ luật sư công bố di chúc sau khi người để lại di sản qua đời..
4. Sai lầm thường gặp khi lập di chúc
Không đáp ứng điều kiện năng lực hành vi dân sự: Nhiều di chúc bị tuyên vô hiệu vì người lập không minh mẫn, đang điều trị bệnh tâm thần hoặc bị ảnh hưởng ý chí.
Không chỉ định rõ người hưởng và tài sản: Thiếu thông tin cụ thể khiến di chúc khó thực hiện hoặc bị tranh chấp.
Không cập nhật khi hoàn cảnh thay đổi: Ví dụ người thừa kế đã mất, tài sản đã bán nhưng di chúc không được sửa đổi.
Không có người làm chứng hoặc không công chứng di chúc trong trường hợp cần thiết: Việc thiếu người làm chứng hoặc không có chứng thực khiến di chúc dễ bị tranh cãi về tính xác thực.
Không dành phần di sản cho người thừa kế không phụ thuộc di chúc: Theo Điều 644 BLDS, một số người vẫn được hưởng di sản cho dù không được nêu tên trong di chúc.
Di chúc được lập đúng quy định sẽ giúp giảm thiểu tranh chấp, chứng minh ý chí tự nguyện, minh bạch và đảm bảo được thi hành đúng theo nguyện vọng của người lập.
Lập di chúc là một trong những hành vi thể hiện trách nhiệm và chủ động của mỗi cá nhân trong việc quản lý tài sản và đảm bảo ổn định cho gia đình sau khi qua đời. Một bản di chúc hợp pháp, rõ ràng, đầy đủ thông tin sẽ là công cụ hữu hiệu để giảm thiểu tranh chấp, tiết kiệm thời gian, chi phí và công sức cho người thân.
Nếu bạn đang cân nhắc việc lập di chúc, hãy lựa chọn đúng hình thức, nội dung và thời điểm phù hợp, đồng thời tham khảo ý kiến của luật sư để đảm bảo toàn bộ thủ tục được thực hiện đúng luật.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
- Lập di chúc không công chứng có hiệu lực không?
Có, nếu di chúc lập đúng theo quy định về nội dung, hình thức, người làm chứng (nếu cần) và người lập có đủ năng lực hành vi dân sự. - Có thể lập di chúc bằng miệng được không?
Chỉ được trong trường hợp cấp bách và phải có ít nhất hai người làm chứng, sau đó được lập thành văn bản theo quy định. - Di chúc có bị vô hiệu nếu một người thừa kế không được chia tài sản?
Không. Tuy nhiên, nếu người đó thuộc diện người thừa kế không phụ thuộc di chúc (theo Điều 644 BLDS), họ vẫn có thể yêu cầu chia phần mình được hưởng.
Lưu ý: Bài viết có tính chất tham khảo. Vui lòng liên hệ luật sư để được tư vấn và hỗ trợ cụ thể trong từng trường hợp lập di chúc.
Công ty Luật Anh Sĩ cung cấp dịch vụ tư vấn lập di chúc hợp pháp, soạn thảo nội dung, công chứng, chứng thực, và lưu giữ di chúc. Liên hệ ngay để được hỗ trợ từ đội ngũ luật sư chuyên trách thừa kế.
————————–
Công ty Luật Anh Sĩ
Địa chỉ: Số 253AC2, đường số 4, KDC Hồng Phát, phường An Bình, quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ
Điện thoại: 0292.224.6698
Email: congtyluatanhsi@gmail.com
